Two Icelandic Mittens (1896).

The brief mention Hald (1980; 302-3) gave to a 'woven cloth' Viking-age mitten originated with these two articles. The first, in Icelandic, was:

Pálsson, P. (1895) Um myndir af gripum í forngripasafninu Árbók Hins íslenzka fornleifafélags 10;30-35.

A year later, a summary was published in German, with drawings copying the photographs of Pálsson:

Lehmann-Filhés, M. (1896) Zwei Isländische Handschuhe Zeitschrift für Ethnologie; 29-30.

I have translated the article by Lehmann-Filhés, below. I hope that this translation is accurate, but I am not going to guarantee that it is error free. If in doubt, refer to the original texts - now in the public domain - in Icelandic and German. The original articles have been included below.

Thank-you to Eva!

Miss Margarethe Lehmann Filhés sends a Communication about Two Icelandic Mittens.

In the 1895 Árbók Hins íslenzka fornleifafélags, Pálmi Pálsson wrote about two mittens (vettir, vetlingar = mitts) that are found in the Reykjavík Museum. One of them (Fig. 1) was found on the Akranes peninsula, north of Reykjavík, in 1881. On the lawn of a 5.5 cubit-high hill, there stood a shed and storehouse. When it was excavated, it appeared the hill consisted completely of the debris of houses; Over the centuries, new buildings had been constructed atop the ruins of previous structures. Upon reaching the level of the surrounding grass field, a paved floor was struck and here lay the mitten near a small basin-stone [Schalenstein, possibly a cup-marked stone?]. Not far away, at the same depth, there was a portion of a soft, slimy mass, that sadly was not further investigated; probably it was skyr (A popular Icelandic dish, made from cultured milk).

The mitten obviously comes from the time when the original house was still standing. The farmstead [garðar] is on the Norse landnám period land [Landnahmeerde/landnámsjörð, ca. 874-930 CE.]; here lived Jörundur the Christian, son of the Irishman Ketill, who took possession of Akranes. The homestead at that time was called Jörundarholt. The mitten is of woven fabric, finished with a very thick weft, and a fine warp. The thumb is inset and likewise is a gore, the latter widening the cuff from the hand portion.

The mitten is red-brown, probably dyed with moss; its' length is 28 cm [and 11 cm wide (Pálsson, 1895)], but it appears to originally have been longer and worn over the sleeve, as neither seam, nor finishing edging is present, and the wrist is unusually wide. It belongs on the left hand. The figure shows the outer palm.

The second mitten (Fig. 2) was discovered in 1889 in Arneiðarstaðir, Fljótsdalhérad, east Iceland. The soil underneath a house, whose foundation was excavated in order to erect a new building and two others, revealed objects belonging to antiquity laying there. It is 26 cm long [and 12 cm wide (Pálsson, 1895)], naalbinded [gehäkelt, lit. crocheted] of thick plied [? gezwintem] yarn, so you can clearly see the edge where the last round of stitches stopped, the colour a little darker than the previous one. The figure shows the inner palm. [The slit seen on the palm of the mitten is small, and is from damage, not by design (Pálsson, 1895)]

Pálmi Pálsson believes that both mittens are from the same time, being the 10th century. He came to find it noteworthy that neither were knitted, from whence he concludes that the art of knitting was unknown in earlier times in Iceland. Nor could one find mention of knitting in the old literature.

Two mittens from IcelandTwo mittens from Iceland
Left: Photograph of mittens (Pálsson, 1895). Right: Drawing of mittens (Lehmann-Filhés, 1896).

Frl. Margarethe Lehmann-Filhes übersendet eine Mittheilung über Zwei isländische Handschuhe.

Über zwei Handschuhe (vettir, vetlingar = Fausthandschuhe), die sich im Reykjavík Museum zu befinden, berichtet Pálmi Pálsson gleichfalls im Jahrbuch der Isländischen Gesellschaft für Alterthümer 1895. Der eine derselben (Fig. 1) wurde 1881 auf der Halbinsel Akranes, nördlich von Reykjavík, gefunden. Dort war im Grasgarten ein 5 ½ Ellen hoher Hügel, auf dem ein Schuppen und ein Vorrathshaus standen. Als man ihn aufgrub, zeigte es sich, dass er ganz und gar aus den Trümmern von Häusern bestand, die im Laufe der Jahrhunderte, eines auf den Ruinen des andern, erbaut worden waren. Auf das Niveau des umgebenden Grasfeldes angelangt, stiess man auf einen gepflasterten Fussboden und hier lag der Handschuh nebst einem kleinen Schalenstein. Unweit davon, in gleicher Tiefe, befand sich ein betrüchtliches Quantum einer weichen schlammigen Masse, die man leider nicht genauer untersuchte; wahrscheinlich war es ,,skyr'' (ein in Island sehr beliebtes Gericht aus geronnener Milch).

Der Handschuh entstammt augenscheinlich der Zeit, in der das erste Haus hier stand. Das Gehöft Gardar ist ,,Landnahmeerde''; hier wohnte Jörundur der Christiche, der Sohn des Irländers Ketill, welcher von Akranes Besitz ergriff; das Gehöft hiess damals Jörundarholt. — Der Handschuh ist aus gewebtem Stoff mit feinem Aufzug, doch sehr dickem Einschlag, gefertigt; der Daumen ist eingesetzt und ebenso ein Keil, letzterer da, wo sich der Handtheil zur Manschette erweitert

Der Handschuh ist rothbraun, wahrscheinlich mit Moos gefärbt; seine Länge beträgt 28 cm [und 11 cm breit (Pálsson, 1895)], doch scheint er ursprünglich länger gewesen and über dem Aermel getragen worden zu sein, da er weder Saum, noch festen Rand zeigt und um das Handgelenk ungewöhnlich weit ist. Er gehört auf die linke Hand. Die Abbildung zeigt die äussere Handfläche.

Der zweite Handschuh (Fig. 2) wurde 1889 zu Arneidarstadir im Fljótsdalhérad in Ostisland tief in der Erde unter einem Hause gefunden, dessen Fundament man ausgrub, um einen Neubau zu errichten; zwei andere, ersichtlich der Vorzeit angehörige Gegenstände lagen dabei. Er ist 26cm lang [und 12 cm breit (Pálsson, 1895)], aus dickem, gezwintem Garn gehäkelt, so dass man am Rande deutlich sieht, wo die letzte Tour aufhört, und von Farbe ein wenig dunkler, als der vorige. Die Abbildung zeigt die innere Handfläche.

Pálmi Pálsson meint, dass beide Handschuhe derselben Zeit, etwa dem 10. Jahrhundert, entstammen und findet es beachtenswerth, dass keiner von ihnen gestrickt ist, woraus er schliesst, dass die Kunst des Strickens in alter Zeit auf Island noch nicht bekannt war; auch findet sie sich in der alten Literatur nirgend erwähnt.

Tveir hanzkar

höfundur Pálmi Pálsson.

Hanzkar essir eða vettir (vetlingar) eru frá fornöld. Stærri vetlingurinn (hægra megin á myndinni) fanst 1881 í Görðum á Akrauesi, 5½ alin í jörðu niðri, í hól ea hæð, er skemma og hjallur stóðu á; þá er hóll þessi var grafinn sundr, kom það í ljós, að hann var allur til orðinn at fornum rofum, er hvert húsið hefir verið reist ofan á rústum hins, er þar var áður, öld eptir öld; þá er komið var niður að rótum hólsins, niður á jafnsléttu, varð þar fyrir steinlegging eða flór; þar var hanzkinn og eigi langt frá honum lítill bollasteinn, en í öðrum stað, á liku dýpi, fanst mikið af hvítri leðju, er öllum þeim, er sáu, þótti mest líkjast skyri, en því miður var það ekki hirt; það mun þá hafa verið í fyrsta sinn, er svo fornt skyr hefir fundizt hér; ofan á öllu þessu var þykt lag af mykju of þar ofan á vel 4 álna þykt lag af mold. Það eru því allar líkur til, að hanzkinn sé frá þeim tímum er hið fyrsta hús stóð á þessum stað, því að hann var fyllilega svo neðarlega sem jarðvegurinn (túnið) umhverfis hólinn. Garðar eru landnámsjörð; þar bjó Jörundur hinn kristni, son Ketils, þess er nam Akranes, og hét bærinn þá í Jörundarholti (Landn. 1. p. 15. kap.). Finnandinn, Sigurður steinhöggvari Hansson, í Reykjavík, hirti vetlinginn úr moldunum og gaf hann safninu. Minni vetlingurinn (vinstra megin á mydinni) fanst 1889 á Arneiðarstöðum í Fljótsdalshéraði djúpt í jörð undir einhverju bæjarhúsi, er þá var rifið og grafin upp tóptin fyrir öðru húsi, er reist var i sama stað; þar funfust og tveir aðrir gripir, sem bersýnilega eru frá fornöld og nú eru komnir til safnsins; að öðru leyti er engin skýrsla til um þenna fund. Arneiðarstaðir eru og fornt ból (sbr. Droplaugars.s. Kmh. 1847, 5. bls.). Má vera að vetlingarnir séu báðir frá sama tíma, 10. öld eða svo, og mun varla vera mikill aldursmunur þeirra.

Garðahanzkinn er 28 cm. á lengd og 11 cm. á vídd um þumalinn og má vera, að nokkuð sé raknað ofan af laskanum, því að þar er nú hvorki fit né faldur, heldur er jaðarinn þar úfinn og ójafn; hann er nokkurn veginn nógu víður fyrir meðalhönd karlmanns upp fyrir þumal, en þá slær hann sér út og er laskinn miklu víðari en vetlingar nú gerast; er því eigi ólíklegt, að laskinn hafi upphaflega verið töluvert lengri og verið hafður utan yfir ermunum; gat það komið í góðar þarfir, er menn »bundu að höndum sér«; hann er af vinstri hendi og sést bakið á honum að myndinni; þar er hann lítt slitinn og nokkurn veginn heill, nema að rifið er lítið eitt ofan í laskann, en lófinn er slitinn og trosnaður, einkum laskinn og undan gómunum. Þessi vetlingur er ofinn og settur saman af þrem hlutum; þumalinn er sniðinn sér og saumaður í aðalhluta vetlingsins, sem saumaður er saman á neðanverðum handarjaðrinum, en þar sem laskinn byrjar, er settur í stór geiri til að gera útskotið. Ívaflð er ákaflega digurt band, en uppistaðan er smá; sýnist helzt vera með vaðmálsvend. Hann er mórauður að lit, líklega mosalitaður.

Arneiðarstaðahanzkinn er 26 cm. á lengd og 12 cm. á vídd um þumalinn; hann er lítt slitinn og heill að öðru en því, að gat er á jaðrinum á gripanum og fitin trosnuð þar upp af, svo að þar er skarð í; laskinn slær sér lítið eitt út að ofanverðu; hann er nokkurn veginn nógu viður fyrir meðalhönd karlmanns og á upp á vinstri hönd og sér í lófann á honum á myrdinni. Þessi vetlingur er brugðinn eða heklaður úr stórgerðu, tvinnuðu bandi og allur með smáröstum eða umferðum þvert yfir, svo sem myndin sýnir. Svo sýnist sem byrjað hafi verið að bregða hann framan á gripanum, á totunni eða úrtökunum, svo sem kallað er á prjónuðum vetlingum, og endað á fítinni á laskanum, því að þar má sjá, hvar síðasta umferðin endar. Hann er mórauður að lit, eins og hinn, en nokkuru dekkri.

Það er eptirtektarvert, að hvorugur þessara vetlinga er prjónaður, og virðist það óneitanlega benda til þess að menn hafi eigi kunnað það handbragð hér í fornöld, enda er þess hvergi getið í fornum ritum.

Bibliography

All links checked 22 September 2022.

  • Hald, M. 1980. Ancient Danish Textiles from Bogs and Burials (Copenhagen: National Museum of Denmark) ISBN: 87-480-0312-3
    Please note this publication has been digitised by the Centre for Textile Research, University of Copenhagen, and can be accessed via the Margrethe Hald Archive
  • Lehmann-Filhés, M. 1896. Zwei Isländische Handschuhe Zeitschrift für Ethnologie; 29-30.
    Available online at the Internet Archive. Pages 290-1 of the PDF.
  • Pálsson, P. 1895. Um myndir af gripum í forngripasafninu Árbók Hins íslenzka fornleifafélags 10; 30-35
    Available online at the Internet Archive. Pages 48-53 of the PDF.
    Available online via the National and University Library of Iceland

Translation ©2011, Rebecca Lucas. Translated text: Creative Commons License